«عزت ملی» حلقه گمشده جریان غرب‌‌گرا

متأسفانه ازجمله مشکلات مهم جریان غرب‌گرا این است که به یکی از اصلی‌ترین مبانی انقلاب اسلامی که آن‌هم ساخت از درون است توجه چندانی ندارند و همواره در پی آن هستند که با برقراری روابطی نیکوتر و بهتر با غرب، بر مشکلات کشور فائق آیند حال‌آنکه درمان این دردها تنها از درون سرچشمه می‌گیرد و تا زمانی که این نگاه تصحیح نشود، پرداخت هزینه تنها دستاورد ملت ایران از برقراری روابط سازش‌کارانه با غرب خواهد بود.
مراسم تحلیف ریاست جمهوری یکی از مهم‌ترین برنامه‌های روزهای نخستین آغاز به کار یک رییس‌جمهور در ایران است که کیفیت و کمیت برگزاری آن می‌تواند نقش بسزایی در آغاز به کار جدی و خوب یک رییس‌جمهور داشته باشد.

از همین روی برگزارکنندگان این مراسم تلاش می‌کنند تا با دعوت از چهره‌های مختلف سیاسی از یک سو و تلاش برای حضور چهره های بین المللی از سوی دیگر، نهایت تلاش خود را به کار برند تا این مراسم به نمادی برای وحدت و عزت ملی و ایجاد وجهه‌ای در حد و تراز ایران تبدیل شود.

در مراسم تحلیف چند روز قبل نیز مجلس شورای اسلامی به‌عنوان میزبان این برنامه ملی از تمام ظرفیت‌های خود بهره برده و برنامه‌ای در شان ایران اسلامی را به اجرا درآورد که متأسفانه حادثه و حاشیه‌های ناگوار موجب شد حواشی بر متن برگزاری مراسم غلبه کند و تمام منافع آن تحت‌الشعاع قرار گیرد.

شوق و اشتیاق زائد وصف برخی از نمایندگان-که عمدتاً از لیست امید و حامیان دولت بودند- برای گرفتن یک سلفی با فدریکا موگرینی چنان موردتوجه رسانه‌ها قرار گرفت که به‌زودی در صدر اخبار رفت و همگان متعجب شدند که علت این شور و شوق برای یک سلفی چیست و عجیب‌تر آنکه از معاون کنسولی وزیر امور خارجه تا نمایندگان شهرهای مهم کشور در این تصویر به چشم می‌آمدند.

هرچند این تصویر بیشتر به‌عنوان یک خبر زرد و کم‌ارزش میان رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی دست‌به‌دست شد اما تصویری که از نمایندگان مجلس بر خروجی رسانه‌ها قرار گرفت پیش از آنکه نشان از شخصیت حاضران در آن را داشته باشد، غرور و عزت ملی را نشانه رفته بود چراکه این عمل در تقابل و تعارض با اصول و مبانی اصلی انقلاب اسلامی مردم ایران و همچنین اصول سیاست خارجی ما قرار داشت.

«عزت» همان گمشده‌ای است که این روزها می‌بایست آن را در رفتار سیاست‌مداران خود جستجو کنیم و به آن‌ها یادآور باشیم که این اصل چه جایگاهی در سیاست خارجی کشور ما دارد.

«عزت» و منابع آن در اسلام و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

متأسفانه درعین‌حال که این روزها برخی از مقامات کشوری ما عزت را در برقراری رابطه با غرب و تأمین خواسته‌های آنان می‌دانند و در دنباله همین مهم حتی از گرفتن عکس یادگاری با ایشان نیز دریغ نمی‌کنند، اما بر اساس آموزه‌های دینی و اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران، عزت و عوامل به دست آوردن آن نه در برقراری رابطه با اغیار بلکه عنصری درونی است که از استحکام پایه‌های داخلی پدید می‌آید.

بر همین اساس اگر نگاهی کوتاه به متن آیات و روایات اسلامی داشته باشیم درمی‌یابیم که سرچشمه اصلی عزت خداوند است و تمام عزت‌ها از آن اوست.(فلله العزة جمیعا). علاوه بر این عواملی چون طاعت و بندگی، تقوا و خود نگهداری، تمسک به قرآن و اسلام، پیوند با مؤمنان، جهاد و شهادت، بصیرت و آگاهی، عدم وابستگی و طمع‌ورزی در مال دیگران، توکل، همت بلند و.. به‌عنوان مهم‌ترین عوامل به دست آوردن عزت شمرده‌شده‌اند.[1]

دقیقاً همین مبانی دینی بود که در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نیز با تکیه‌بر مکتب سیاسی-الهی امام خمینی(ره) تبلور یافت. «عزت‌اندیشی» در نگاه اسلامی و به‌تبع آن، سیاست خارجی دولت اسلامی جایگاهی ویژه دارد؛ چراکه در اندیشه‌ی دینی، عزت تنها با تمسک به اسلام و مجاهدت درراه آن، فراهم می‌شود.

بر اساس همین تعابیر، مقام معظم رهبری در تعریف عزت می‌فرمایند: «عزت به معنای ساخت مستحکم درونی یک فرد یا یک جامعه است که او را در مقابله‌ی با دشمن، در مقابله‌ی با موانع، دارای اقتدار می‌کند و بر چالش‌ها غلبه می‌بخشد.» در عرصه‌ی سیاست خارجی نیز چشم‌انداز بیست‌ساله‌ی کشور این‌گونه است که «دارای تعامل سازنده و مؤثر با جهان بر اساس اصول عزت، حکمت و مصلحت» باشد.[2]

به همین ترتیب اصل «عزت» در چارچوب سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، جایگاهی والا به خود اختصاص داد به‌طوری‌که در سرفصل دهم قانون اساسی به نام «سیاست خارجی»، از آن تحت عنوان «نفی هرگونه سلطه‌گری و سلطه‌پذیری و عدم تعهد» یادشده است. اصل 152 اشعار می‌دارد: «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اساس نفی هرگونه سلطه‌جویی و سلطه‌پذیری... و عدم تعهد در برابر قدرت‌های سلطه‌گر... استوار است.» همچنین دربند ج اصل دوم نیز هرگونه ستمگری، ستم‌کشی، سلطه‌گری و سلطه‌پذیری نفی‌شده و در اصل 153 نیز «هرگونه قرارداد که موجب سلطه‌ بیگانگان بر منابع طبیعی و اقتصادی، فرهنگ، ارتش و دیگر شئون کشور گردد، ممنوع است.» انقلاب اسلامی نیز این اصل را بارها پیشه‌ خودساخته و از آن تبعیت نموده است. به‌عنوان‌مثال، پس از فتح خرمشهر در سال 1361، بااینکه اوضاع برای صلح تااندازه‌ای مساعد بود و علی‌رغم تلاش‌های گروه غیرمتعهدها و سازمان کنفرانس اسلامی و هشت قطعنامه‌ شورای امنیت سازمان ملل متحد، چون شرایط صلح تأمین‌کننده‌ منافع ملی و عزت ملتمان نبود، تصمیم به ادامه‌ جنگ گرفته شد تا به بازپس‌گیری تمام سرزمین‌های ازدست‌رفته‌مان منجر شود.[3]

از دو سطح اندیشه‌ای و قانونی نیز که بگذریم به‌دفعات در رفتار سیاسی رهبران جمهوری اسلامی نیز دیده می‌شود که رعایت اصل عزت به‌خصوص در مقابل دیگران از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است چنانکه امام خمینی(ره) خاطره خود از نوع برخورد یکی از روسای جمهوری آمریکا با شاه ایران را «خجالت‌آور» عنوان نموده و بیان می‌کنند:

«جانسون گمان می‌کنم بود. جانسون بود. او آنجا ایستاده بود و او[شاه] اینجا ایستاده بود. او اصلاً توی صورت او نگاه نکرد. از شأن خودش، عینکش را برداشته بود، چشمش را از آن‌طرف دوخته بود، این هم مثل یک بچّه مکتبی که مقابل آن معلّم‌های سابق بود نه حالا، معلم‌های سابق، این‌طور ایستاده بود. من خجالت می‌کشیدم از اینکه، خوب، ما در مملکتمان یک نفر مقامی که عالم او را شناخته‌اند به اینکه او مثلاً شاه ایران است. او در مقابل یک رئیس‌جمهور آن‌طور ذلیل هست. چرا باید باشد؟ باری اینکه می‌خواهد ازآنجا اجازه حکومت بگیرد و اینجا بچاپد. همان کاری که خود آن سلاطین سابق هم می‌کردند و نخست‌وزیرهای آن‌وقت، و -نمی‌دانم- فرمانفرماهای آن‌وقت می‌کردند که به تیول می‌دادند کشور را، حکومت‌های تکه‌تکه را. همین کار را می‌خواهد او بکند که آن‌ها اجازه غارت بدهند. بیاید هر کاری بکند آن‌ها هم نگذارند کسی صدایش دربیاید.»[4]

بی‌عزتی ؛ از استقبال ایرباس تا سلفی حقارت

با نگاه به موارد فوق کاملاً روشن است که برای به دست آوردن عزت و بالندگی در مقابل ملل دنیا می‌بایست از درون خود را قوی سازیم تا دیگران شوق عکس گرفتن با ما را در سر داشته باشند و این در حالی است که نوع رفتار جریان مدافع دولت تدبیر نشان می‌دهد آن‌ها عزت را در جای دیگری جستجو می‌کنند که می‌توان آن را در چند اتفاق عادی جستجو کرد.

هنوز هم افکار عمومی به یاد دارد که تنها برای ورود یک هواپیمای ایرباس- آن‌هم از جیب مردم ایران- چه مراسمی به پا شد و چند وزیر برای گرفتن عکس یادگاری به استقبال آن ایرباس رفتند تا شاید بدقولی غربی‌ها در انجام تعهدات برجامی جبران شود و همه‌چیز فراموش شود.

آن عکس یادگاری نیز ملت ایران را به یاد حرکتی ذلت‌بار در مواجهه قاجاری‌ها با نخستین هواپیمای واردشده به ایران انداخت که بنا بر نقل‌های تاریخی « در ماه صفر سال 1332 هجری قمری (دی‌ماه 1292)، طیاره‌ای در آسمان تهران نمودار شده و در میدان مشق فرود می‌آید و فردای آن روز احمدشاه با جماعتی از درباریان و خدمتگزاران دستگاه کشوری و لشگری از آن دیدن کرده و در کنار آن عکسی به یادگار می‌گیرند.»[5]

اما این حرکت و نشان دادن اشتیاق درگرفتن یک عکس یادگاری با موگرینی شاید نمونه تاریخی مشابهی- به‌خصوص در روزگار نه شرقی نه غربی- نداشته باشد آن‌ها تصویری را به دست تاریخ این کشور دادند که جز بدنامی چیزی برای آن‌ها در پی نخواهد داشت.

کسب آبرو و عزت اگر درونی نباشد لاجرم به توسل بیگانگان ختم خواهد شد که آن نیز پوشالی خواهد بود و تاریخ معاصر ایران به‌خوبی نشانگر آن است که بیگانگان هیچ منفعتی را برای مردم ما خواستار نبودند که عکس با آن‌ها بخواهد آن منفعت را دنبال کند.

متأسفانه ازجمله مشکلات مهم جریان غرب‌گرا این است که به یکی از اصلی‌ترین مبانی انقلاب اسلامی که آن‌هم ساخت از درون است توجه چندانی ندارند و همواره در پی آن هستند که با برقراری روابطی نیکوتر و بهتر با غرب، بر مشکلات اقتصادی کشور فائق آیند حال‌آنکه درمان این دردها تنها از درون سرچشمه می‌گیرد و تا زمانی که این نگاه تصحیح نشود، پرداخت هزینه تنها دستاورد ملت ایران از برقراری روابط سازش‌کارانه با غرب خواهد بود.

امید است هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان ضمن برخورد روشن و دقیق با این مسئله راه را بر اتفاقات این‌چنین در آینده بسته و عزت انقلاب اسلامی را از بازیچه قرار گرفتن حفظ کند، عزتی که به‌پای آن خون شهدایی چون محسن حججی‌ها ریخته شده، شهیدانی که گدایی عزت نکرده بلکه خود عزت ساز شدند.*

پی نوشت ها:

[1] - جهت مطالعه بیشتر رک: عوامل عزت در روایات معصومین علیهم‌السلام، نشریه مبلغان، فروردین 1382، شماره 39.
[2] - عزت‌اندیشی و منافع ملی در سپهر سیاست خارجی، http://www.borhan.ir/NSite/FullStory/News/?Id=9296.
[3] - عزت، حکمت یا مصلحت /کدام‌یک اولویت سیاست خارجی است؟، http://kayhan.ir/fa/news/70563.
[4] - صحیفه امام خمینی، ج 13، ص 385.
[5] - استقبال تحقیرآمیز؛ تکرار رفتار حقارت بار شاهان قاجار، http://yon.ir/nRgV1.

* سعید رضایی، کارشناس رسانه/ برهان/۱۳۹۶/۵/۲۱